8 گام برای ساخت پرسشنامه آنلاین (قسمت 2)

بعد از تهیۀ محتوای پرسشنامۀ‌تان، باید آن را توزیع کنید. اگر شرایط پرسشنامه و پاسخگویان شما اجازه می‌دهد، خوب است پرسشنامۀ‌تان را به صورت آنلاین و یا حتی به شکل پرسشنامه آنلاین رایگان طراحی کنید و لینک آن را توزیع کنید به طور کلی نمونه پرسشنامه آنلاین را می توانید با یک سرچ ساده در اختیار داشته باشید ضمن اینکه با دستیار پژوهش می توانید بهترین پرسشنامه آنلاین را به شکل حرفه ای طراحی کنید.

اینطوری دیگر نیازی به مراجعۀ حضوری به پاسخگویان ندارید؛ حضور شما دیگر نمی‌تواند روی جواب‌ها اثر بگذارد؛ داده‌هایتان را می‌توانید به صورت فایل‌های آمادۀ تحلیل دریافت کنید و بخشی از زحمت ورود داده‌ها به نرم‌افزارهای تحلیلی کم می‌شود؛ هزینۀ رفت‌و‌آمد و پرینت و کپی پرسشنامه حذف می‌شود؛ و کلی به محیط زیست و اقتصاد وطن کمک می‌کنید چون از کاغذ استفاده نمی‌کنید. اما اگر قبل از اقدام به ساخت پرسشنامه رایگان می خواهید با ساختار یک پرسشنامه پژوهشی آشنا شوید پیشنهاد می کنیم حتما از مطلب لینک شده استفاده کنید.

ممکن است مزایای دیگری هم به ذهنتان برسد. البته عیب‌هایی هم وجود دارد. مثلا توزیع لینک پرسشنامه و رساندنش در زمان و شرایط مناسب پاسخگویی به نمونۀ هدفتان زحمت دارد؛ افراد در دستگاه‌های مختلف (گوشی، لپتاپ، تبلت) پرسشنامۀ شما را می‌بینند و ممکن است همه پرسشنامۀ‌تان را به یک شکل نبینند.

مثلا اگر از رنگ خاصی استفاده کرده‌اید، همه آن را به صورت یکسان نمی‌بینند؛ اجرای پرسشنامه به شرایط سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دستگاه پاسخگو بستگی دارد و ممکن است همۀ کسانی که لینک را دریافت می‌کنند نتوانند به سؤالات پاسخ بدهند؛ نرخ پاسخگویی به خاطر عدم حضور محقق و بی‌توجهی یا فراموشی دریافت‌کنندگان لینک یا مشکلات سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری آن‌ها، پایین است؛ و شما آگاهی و کنترلی از وضعیت پاسخگویان در زمان پاسخگویی ندارید و نمی‌دانید چه عواملی بر پاسخ هر پاسخگو اثر می‌گذارد. مثلا اگر یک پاسخگو در حین دیدن پرسشنامۀ شما، در حال گوش‌دادن به موسیقی باشد، خیلی احتمال دارد که موسیقی روی جواب‌های او اثر بگذارد.

پرسشنامه آنلاین چیست و چگونه ساخته می شود؟

ساخت پرسشنامۀ آنلاین، کار ساده‌ای است. چند توصیه برایتان دارم که در ساخت پرسشنامه‌های آنلاین و آفلاین به‌کار می آیند:

قدم های اساسی و مهم در تهیه یک پرسشنامه آنلاین / آفلاین

1. از بسترهای ایرانی استفاده کنید. وقتی بسترهای ایرانی خیلی خوبی داریم که از زبان فارسی پشتیبانی می‌کنند و کار با آن‌ها بسیار راحت است و پرسشنامه‌ها را به‌زیبایی در دستگاه‌های مختلف نمایش می‌دهند، چرا از بسترهای خارجی استفاده کنیم که حتی یک خط فارسی را راست‌چین نمایش نمی‌دهند؟! امکانات، شرایط و عملکرد بسترهای مختلف ایرانی، متفاوت است. می‌توانید یک پرسشنامۀ کوتاه در بسترهای مختلف به صورت آزمایشی بسازید و توزیع کنید و در نهایت بهترین بستر را برای خودتان انتخاب کنید و پرسشنامۀ اصلی را بسازید. سرویس های ایرانی زیادی وجود دارند مثل پرسلاین، کافه پردازش، پرسشنامه آنلاین، دیجی سروی و خیلی‌های دیگر.
2. اغلب پرسشنامه‌ها باید یک صفحۀ معرفی داشته باشند؛ یا روی خود پرسشنامه یا در دعوتنامۀ مشارکت که لینک پرسشنامه همراه با آن توزیع می‌شود. در معرفی پرسشنامه، مشخصات پژوهشگر باید روی پرسشنامه باشد. مخاطب باید بتواند با پژوهشگر، مثلا با  یک ایمیل، تماس بگیرد. این برای اعتمادسازی به پژوهش و احترام به مخاطب ضروری است.
3. در معرفی پرسشنامه، اعلام عنوان پژوهش اصلا نیاز نیست. حتی در اغلب مواقع، برای جلوگیری از اریب پاسخ‌ها، اصلا نباید موضوع عنوان شود یا توضیح داده شود. پاسخگو را با شرح موضوع و عنوان‌های آکادمیک و طولانی آزار ندهید؛ او نیازی به دانستن عنوان مقاله یا پایان‌نامۀ شما ندارد. اگر خیلی علاقه‌مند به دانستن باشد، از طریق راه تماسی که برایش قرار می‌دهید، با شما تماس می‌گیرد و از شما موضوع را جویا می‌شود.
4. در معرفی پرسشنامه، حتما به ویژگی‌های مخاطبین پرسشنامه، یعنی کسانی که می‌توانند به پرسش‌های پرسشنامه پاسخ بدهند، اشاره کنید، البته اگر شرایط خاصی دارند. مثلا وقتی راجع به رضایت شغلی سؤال می‌پرسید، کسانی می‌توانند پاسخ بدهند که یا در حال‌حاضر شاغل باشند یا قبلا شاغل بوده‌اند. خود من یک پرسشنامه را تا یک سوم جواب دادم، بعد متوجه شدم مربوط به دانشجویان رشته‌های شهرسازی و معماری است! هم وقتم تلف شد، هم حس بدی به صاحب پرسشنامه و کانالی که لینک پرسشنامه را در آن دیده بودم پیدا کردم.
5. خیلی دقت کنید که اشتباه املایی و علامت‌گذاری و ترجمۀ نامأنوس نداشته باشید. سؤالات روان و قابل‌فهم باشند و علائم نگارشی کاملا درست درج شده باشند. به سؤالاتی که پاسخ به آن‌ها الزامی است دقت کنید. الزامی‌بودن آن‌ها باید درست تعیین شده باشد.
6. فقط وقتی راجع به زمان تکمیل پرسشنامه بنویسید که پرسشنامه واقعا زماندار طراحی شده باشد. پاسخگویی به یک پرسشنامۀ نگرش‌سنجی، یا حتی رفتارسنجی، ممکن است برای من یک روز طول بکشد، چون می‌خواهم دقیق فکر کنم و پاسخ بدهم. اما وقتی می‌بینم ابتدای پرسشنامه نوشته شده «این پرسشنامه فقط 5 دقیقه از وقت شما را می‌گیرد»، واقعا حس می‌کنم پژوهشگر به من دروغ می‌گوید. کافی است بنویسید این پرسشنامه یک نظرسنجی است و وقت زیادی نمی‌گیرد (البته اگر واقعا وقت زیادی نمی‌گیرد). اگر جواب دقیق و درست لازم دارید، زمانی که اعلام می‌کنید باید فرصت دقیق و درست فکر‌کردن را به پاسخگو بدهد. این را هم بگویم که من این قابلیت را در بسترهای ایرانی ندیده‌ام و اگر بخواهید پرسشنامۀ‌تان را به صورت زمانبندی‌شده طراحی کنید، باید از بسترهای غیرایرانی استفاده کنید. یک بستر غیرایرانی رایگان که امکانات حرفه‌ای در اختیارتان می‌گذارد سایتولکیت است.
7. سعی کنید پرسشنامه زیبا و خلوت باشد و در همۀ دستگاه‌ها خوب اجرا و دیده شود. اگر سؤالات زیاد هستند، باید راهی برای تقسیم آن‌ها به چند پرسشنامه پیدا کنید.
8. در سراسر پرسشنامه، راحتی مخاطب را در نظر بگیرید. وظیفۀ همه ماست که به هم کمک کنیم، اما به همین ترتیب، وظیفۀ همۀ ماست که همدیگر را آزار ندهیم. پاسخگو را از کلیک‌کردن روی دکمۀ شروع پشیمان نکنید! این جزئی از اخلاق پژوهش است.

در طراحی پرسشنامۀ آنلاین و آفلاین نکات زیادی هست که باید به آن‌ها دقت کنید. به زودی در دورۀ آموزشی طراحی پرسشنامۀ دستیارپژوهش، این نکات را با شما در میان خواهم گذاشت، ان‌شاء‌الله.