چگونه می توان یک موضوع خوب برای پژوهش انتخاب کرد؟

حتما شما هم به مسالۀ «انتخاب موضوع» برخورده­اید. شاید بتوانم در حل این مسأله به شما کمک کنم. با من همگام باشید.

گام اول: به علائقتان توجه کنید

چند دقیقه با خودتان خلوت کنید. جدای از اینکه اکنون در چه رشته­ای تحصیل می­کنید و آیا به آن علاقه دارید یا نه، خوب فکر کنید که کدام یک از حوزه­های موضوعیِ رشتۀ تحصیلی‌تان برای شما جذاب است. ببینید چطور می­‌توانید بین رشتۀ تحصیلی و علائقتان ارتباط ایجاد کنید.

در مسیر پژوهشتان، همواره به علائق خود توجه کنید. علاقه، نمی گذارد ناامید شوید، عقب‌نشینی کنید یا حتی درجا بزنید.

گام دوم: کاوش و دسترسی به منابع علمی

اگر در ابتدای مسیر پژوهش خود هستید، باید بدانید از این به بعد تنها کتاب­ها جوابگوی نیازهای شما نخواهند بود. شما باید سراغ مقالات علمی سال­های اخیر بروید. برای این کار لازم است بتوانید به‌درستی منابع علمی را جست‌وجو کنید. برای این کار، می توانید از دورۀ آموزشی کاوش و دسترسی به منابع علمی دستیارپژوهش هم کمک بگیرید تا بتوانید به‌صورت کارا و اثربخش، جست‌وجوی تخصصی انجام دهید.

گام سوم: پیدا کردن و دانلود اسناد علمی مرتبط

اگر آموزش های کاوش و دسترسی به منابع علمی دستیارپژوهش را تماشا کرده باشید، یا خودتان با دانش تخصصی و هوشتان جستجوگر خوبی باشید، حالا خوب می دانید که چطور می توانید منابع علمی موردنظرتان را پیدا کنید. توصیه می کنم ابتدا با خواندن اسناد علمی فارسی شروع کنید و سپس به سراغ اسناد انگلیسی بروید. با این کار تا حدود زیادی با ادبیات پژوهشی در رشته خودتان آگاه می شوید. هرچقدر به ادبیات پژوهشی رشتۀ خودتان نزدیک‌تر شوید، فهم مقالات انگلیسی و همچنین نوشتن مقالات انگلیسی برای شما راحت‌تر خواهد شد. از همین حالا به فکر آینده باشید. اگر زبان انگلیسی‌تان خوب است، می توانید مستقیم بروید سراغ منابع انگلیسی.

از کتاب های مرتبط با رشتۀ تحصیلی‌تان شروع کنید. کتاب ها، شما را با مفاهیم اولیه و بنیادی موضوعات آشنا می کنند.

بعد از خواندن کتاب ها، سراغ پایان نامه های مرتبط با زمینه های علاقه‌مندی‌تان بروید. با خواندن پایان نامه ها به مطالب تخصصی‌تر دست پیدا می کنید و می بینید که دیگران چه موضوعاتی را انتخاب کرده‌اند. می توانید از قسمت محدودیت های پایان نامه ها، برای انتخاب موضوعات بالقوه استفاده کنید. برخی از محدودیت ها با گذشت زمان از بین می روند، برخی ها هم با پژوهش های بیشتر رفع خواهند شد.

حتماً می دانید یک موضوع یا عنوان خوب، باید جدید بوده و نوآوری داشته باشد. برای اینکه موضوعات جدید حوزه های پژوهشی موردعلاقۀ خود را پیدا کنید، باید مقالات علمی جدید را مطالعه کنید. تا جایی که می توانید و در دسترستان است، منابع علمی، خصوصا مقالات معتبر، را جمع‌آوری و مطالعه کنید. ممکن است دربارۀ موضوع شما منابع بسیار زیاد یا بسیار کمی وجود داشته باشد. در جست‌وجو و جمع‌آوری و مطالعۀ منابع، کم نگذارید؛ هر چه بیشتر مطالعه کنید بهتر است.

حالا باید اطلاعاتی که تا اینجا از مطالعۀ ادبیات موجود به دست آورده‌اید را کنار هم قرار بدهید و گپ های پژوهشی‌ای که به نظر شما جای کار دارند را استخراج‌کنید.

نکته شماره 1: در هنگام خواندن اسناد علمی به این نکته دقت کنید که در کدام حوزۀ پژوهشی، حواستان به گذر زمان نیست و وقت از دستتان در می رود. شاید این حوزه بیشتر برای شما جذاب است.

نکته شماره 2: هنگام خواندن اسناد علمی فارسی و انگلیسی، کلیدواژه­های مرتبط با علاقه‌مندی­های خودتان را یادداشت کنید و در جست‌وجوهای بعدی، از آن­ها برای محدودکردن نتایج جست‌وجو استفاده کنید.

گام چهارم: جست‌وجوی دقیق­تر با استفاده از واژه های کلیدی

با استفاده از واژه ها­ی کلیدی که در مرحلۀ قبل یادداشت کرده­اید، یک بار دیگر سراغ پایگاه بروید و این بار دقیق­تر جست‌وجو کنید. حاصل این مرحله، مقالاتی است که احتمالا بیشتر به موضوعات آن ها علاقه دارید.

دقت کنید که در این مرحله لازم است چکیده و نتیجه­گیری مقالات را بخوانید. با دقت ببینید که سایرین چه پژوهش­هایی را انجام داده­اند و چه نتایجی به دست آورده‌اند. در همین مرحله، منابعی که جمع‌آوری کرده اید را بایگانی، دسته‌بندی و مرتب کنید؛ در آیندۀ نزدیک، در هنگام اجرای پژوهش یا نوشتن اثر علمی‌تان به آن ها نیاز خواهید داشت.

گام پنجم: تهیه لیست موضوعات

اکنون شما باید بتوانید با جمع‌بندی و کنارهم‌گذاشتن اطلاعات به­دست­آورده از کتاب ها، پایان­نامه ها و مقالاتی که مطالعه کرده‌اید، خلأها یا گپ های پژوهشی را کشف کنید و دنبال موضوعاتی بگردید که به نظر شما در این رشته یا حوزۀ موضوعی، هنوز به آن­ها پرداخته نشده است. دقت کنید که این موضوعات جایی نوشته نشده‌اند؛ از دانش و خلاقیت خودتان استفاده کنید. موضوعاتی که به ذهنتان می رسد را یادداشت کنید.

لیست موضوعاتی که انتخاب کرده­اید را بر اساس علاقه­مندی­های خود مرتب کنید.

با استفاده از این لیست، مشورت با استادان خود و در نظر گرفتن شرایطتان، بهترین موضوع را انتخاب کنید.

موفق باشید